VBS krijgt regelmatig vragen van bestuurders en toezichthouders: ‘Doen we het goed?’ Op papier is de werking van bestuur en toezicht vaak zorgvuldig omschreven, maar voor daadwerkelijk goed bestuur is in de praktijk gedrag cruciaal. Wat onderscheidt toezicht van besturen en hoe houdt je goed toezicht? Tips en handvatten, waarover we al uitgebreid schreven in de online De VBS van januari 2024.
Rolverdeling en bevoegdheden
Het bestuur is volgens de wet eindverantwoordelijk voor de schoolorganisatie. Het bestuur geeft richting aan de school, stelt beleid vast, neemt besluiten, stuurt de dagelijkse leiding aan, geeft invulling aan goed werkgeverschap, vertegenwoordigt de school en legt verantwoording af.
De toezichthouder ziet toe of het bestuur goed invulling geeft aan deze verantwoordelijkheden, waarbij geldt dat de toezichthouder niet aan het stuur zit. Is er een visie en strategie? Realiseert het bestuur deze ook? Is de basiskwaliteit op orde? Gaat het bestuur op de juiste wijze om met belanghebbenden, zoals ouders en personeel? Dergelijke toezichthoudende vragen omvatten een element van controle, al benadrukken we dat toezichthouden meer is dan lijstjes afvinken. Als toezichthouder is sparren met het bestuur en directeur en waar het kan adviseren, net zo belangrijk.
Bovenstaande rollen kun je op verschillende manieren inrichten (bestuursmodellen), waarbij drie documenten van belang zijn: de statuten, de uitwerking hiervan in reglementen, het toezichtkader en managementstatuut. Meer hierover lees je in de online editie van De VBS van januari 2024, die alle VBS leden destijds per mail hebben ontvangen.
Tips om te komen tot goed toezicht
- Gebruik het strategisch beleidsplan als referentiekader
In het strategisch beleidsplan staan de doelstellingen van (directeur)bestuurder ten aanzien van bijvoorbeeld de kwaliteit van onderwijs, personeelsbeleid, financieel beleid, huisvesting, leerlingenaantallen, onderwijsvisie, et cetera. Aan de hand van het strategisch beleidsplan kan de intern toezichthouder het bestuur bevragen over het realiseren van de doelstellingen. - Zorg dat toezichthouder goed geïnformeerd is en niet afhankelijk is van alleen bestuur
Het is belangrijk dat interne toezichthouder voor haar informatie niet alleen afhankelijk is van de (directeur)bestuurder, maar ook spreekt met andere belangrijke stakeholders zoals de MR, directie en de accountant. Zo krijgt zij rechtstreeks informatie over het functioneren van de (directeur)bestuurder, vangt zij eerder signalen op en kan zij reageren indien nodig. - Zorg voor een divers samengestelde raad van toezicht
Een algemeen profiel van de toezichthouder vormt de basis voor het vaststellen van de benodigde competenties voor elke individuele toezichthouder. Vorm een groep met leden die elk hun eigen kennis, ervaring en expertise hebben, bijvoorbeeld op juridisch, onderwijskundig, financieel en HR-gebied. - Stel een duidelijk en actueel toezichtskader op
Met meer informatie over het richt je het toezicht in, zie De VBS van januari 2024. - Evalueer jaarlijks
Tot slot is nadenken over het eigen functioneren belangrijk. Wanneer dat ook nog eens op een gestructureerde manier gebeurt en met een duidelijk doel voor ogen, dan is dat een aanpak die ongetwijfeld werkt.
Een handreiking met uitleg over verschillende bestuursmodellen – zoals een evaluatiekader en toezichtkader –, alsook een vragenlijst evaluatie intern toezicht zijn op te vragen bij Nienke Daniëls van de VBS Helpdesk: 070 – 331 52 15, helpdesk@vbs.nl.
