In tijden van afstandsonderwijs hebben lessen een meer openbaar karakter. Ouders kunnen meekijken en leerlingen kunnen filmpjes al dan niet bewerkt delen via sociale media. Welke rol de AVG hierin speelt, vertelt Vanessa van Kuilenburg, expert op het gebied van privacy regelgeving en Functionaris Gegevensbescherming. Lees hier een artikel over welke afspraken je als school kunt maken over afstandsonderwijs.
Welke rol speelt privacywetgeving AVG bij afstandsonderwijs?
Vanessa van Kuilenburg: ‘De AVG gaat alleen over de bescherming van persoonsgegevens. Je moet dus afwegen of de AVG bij afstandsonderwijs van toepassing is. Bij online lesgeven en het maken van opnames gaan we daarvan uit. Het is namelijk een geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens, waaronder gezichten en stemmen.’
‘Voorafgaand aan het thuisonderwijs en met name de opnames die eventueel gemaakt worden, moet het bevoegd gezag bepalen wat wanneer nodig is (wel/niet in beeld, wel/niet opnemen). En hoe dit op zo’n manier wordt uitgevoerd dat het zo min mogelijk negatief effect heeft op de rechten en vrijheden van leerlingen en medewerkers van de school.’
‘Deze vragen wil je voorafgaand aan de inzet van thuisonderwijs beantwoord hebben omdat je dan nog rekening kunt houden met de gevolgen van online onderwijs op de privacy van leerlingen en medewerkers. Dan kun je nog bijsturen. Vroegtijdig de Functionaris Gegevensbescherming (FG) betrekken is vanwege de adviserende rol belangrijk.’
Wat geeft de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) aan als het gaat om afspraken over afstandsonderwijs?
‘De AP geeft aan dat een aantal punten in ieder geval in beleid terug zouden moeten komen: het in beeld brengen van leerlingen en docenten, het maken en bewaren van opnames inclusief veilige opslag, het informeren van leerlingen over het doel van de opname en de bewaartermijn en wie verantwoordelijk is voor tijdige verwijdering van beelden.’
‘Afspraken volgen uit dit beleid. Bijvoorbeeld: in het beleid staat dat een les niet wordt opgenomen, tenzij een bepaald percentage leerlingen niet aanwezig kan zijn. Dan kan de vervolgafspraak zijn dat een leerkracht bij de start aangeeft dat een les opgenomen wordt. Als het beleid is om alles lessen op te nemen, dan kan de afspraak zijn dat de leerkracht dat als bekend mag veronderstellen.’
‘Ik vind het heel belangrijk dat leerkrachten en dus het bevoegd gezag goed kunnen motiveren en verantwoorden waarom een les opgenomen moet worden. Het is zeker niet zo dat leerlingen/ouders hiervoor toestemming kunnen/moeten geven. Geven zij namelijk geen toestemming, dan kan dat onwenselijke gevolgen voor de leerling of de les hebben. Daar moet je dus niet van afhankelijk zijn, toestemming is dan geen optie. Bovendien, als het opnemen noodzakelijk is voor de taak of het belang van de school -goed onderwijs geven- dan is toestemming ook niet nodig. Een leerling/ouder kan wel bezwaar maken en dan moet de school een afweging maken tussen het belang van de leerling en het belang van het onderwijskundig doel van de school.’
Lees hier het onderzoek van de AP over online onderwijs.
Welke stappen moet je zetten om zorgvuldig te zijn volgens de AVG?
‘-Verantwoording afleggen door een DPIA (data protection impact assessment) te doen om risico’s in te schatten, maatregelen te treffen die risico’s opheffen/verkleinen en dit vast te leggen. De Functionaris voor Gegevensbescherming (FG) geeft advies op een DPIA.
-Tref je maatregelen.
-De verwerking leg je als bevoegd gezag vast in je verwerkingsregister.
-Een verwerkingsovereenkomst met de leverancier.
-Stel beleid vast (vergeet de MR niet) en spreek af hoe de PDCA (plan, do, control, act) loopt.
-Leg afspraken/gedragsregels vast, neem hierin ook de rechten van leerlingen en leerkrachten op. En geef informatie om transparant te zijn over de verwerking en verwachtingen.’
Wat moeten scholen doen als er toch (bewerkte) filmpjes van afstandsonderwijs gedeeld worden via sociale media?
‘Opnames die niet opgenomen en gedeeld hadden mogen worden, leiden mogelijk tot een datalek. Afhankelijk van de risico’s moet dit gemeld worden bij de AP. Betrek je FG hierbij. De verplichting om beveiligingsmaatregelen te treffen moet dus niet onderschat worden. Gedragsregels/afspraken zijn een onderdeel van beveiligingsmaatregelen en nodig om een leerling/leerkracht te kunnen aanspreken bij ongewenst gedrag.’
Lees bij de Autoriteit Persoonsgegevens meer over onderwijs in coronatijd.
Hier vind je een artikel over welke afspraken je als school kunt maken over afstandsonderwijs.
Meer weten?
Wil je informatie of advies over de AVG en het onderwijs van Vanessa van Kuilenburg? Neem dan contact op met de VBS Helpdesk: 070 – 331 52 15, helpdesk@vbs.nl, Whatsapp: 06 – 330 296 94. Je kunt bij ons terecht met vragen over onder meer deze onderwerpen: onderwijscao’s, arbeidsrecht, HR-beleid en -strategie, bedrijfsvoering, financieel management, huisvesting, medezeggenschap en het organiseren van bestuur en toezicht.
(12-11-2020)