De komst van AI verandert het onderwijs in rap tempo. Van slimme leermiddelen tot administratieve hulpmiddelen, AI belooft maatwerk, efficiëntie en innovatie. Maar met die belofte komen ook verantwoordelijkheden: nieuwe Europese regels, ethische dilemma’s en de noodzaak voor scholen om zelf richting te geven aan deze technologische ontwikkeling. We zetten een aantal zaken op een rijtje.
AI zal in toenemende mate een vaste plek krijgen in het onderwijs, van lesvoorbereiding tot leerlingbegeleiding. De uitdaging is om technologie niet leidend te laten worden, maar ondersteunend te houden. Door nu beleid te maken, samen te werken en kennis op te bouwen, kun je als school zelf richting geven aan hoe AI past bij je eigen onderwijsvisie.
Wat komt eraan: AI en nieuwe wetgeving
De Europese AI-verordening (AI Act) treedt de komende jaren in werking en stelt strikte eisen aan de ontwikkeling en het gebruik van AI-systemen. De wet moet ervoor zorgen dat AI binnen de EU veilig, transparant en betrouwbaar is en de fundamentele rechten van burgers beschermt.
AI-toepassingen worden ingedeeld in risicocategorieën. Sommige vormen van AI – zoals emotieherkenning in het onderwijs of sociale scoring – worden zelfs verboden. Toepassingen die worden ingezet bij leerlingselectie, toetsing of beoordeling vallen vaak in de categorie hoog-risico. Dat betekent dat scholen en leveranciers moeten kunnen aantonen dat ze voldoen aan strenge eisen rond veiligheid, transparantie en gegevensbescherming.
Om scholen hierbij te helpen, ontwikkelt SIVON, in samenwerking met Kennisnet en Edu-V, een toetsingskader AI. Dit kader helpt scholen en leveranciers te bepalen of een toepassing onder de AI-verordening valt en welke verplichtingen daarbij horen.
Waar moet je als school op letten?
Steeds meer digitale leermiddelen en administratiesystemen maken gebruik van AI. Dat vraagt om alertheid bij schoolbesturen en lerarenteams.
Belangrijke aandachtspunten zijn:
- Privacy en gegevensbescherming: AI-tools verwerken vaak persoonsgegevens. Scholen moeten voldoen aan de AVG én de AI-verordening.
- Transparantie: leerlingen, ouders en medewerkers moeten weten wanneer ze met een AI-systeem te maken hebben.
- Ethiek en verantwoordelijkheid: AI kan beslissingen ondersteunen, maar nooit vervangen wat leraren weten en kunnen. Wie draagt de verantwoordelijkheid als een AI-systeem een leerling verkeerd beoordeelt?
- Professionalisering: teams moeten leren begrijpen wat AI kan en niet kan, om de technologie verantwoord te gebruiken.
Tips voor scholen: pak de regie
- Breng in kaart hoe AI nu wordt gebruikt. Inventariseer welke tools al data verzamelen of algoritmes gebruiken.
- Maak schoolafspraken over AI. Leg vast wat wel en niet mag, en welke waarden jullie als school belangrijk vinden.
- Gebruik het toetsingskader AI van SIVON en Kennisnet (als deze klaar is) om leveranciers kritisch te bevragen.
- Investeer in kennis. Verdiep je in cursussen, zoals die van de Nationale AI-Coalitie, speciaal voor het po en vo.
- Blijf mensgericht. AI kan processen versnellen, maar het is de leraar die context, emotie en pedagogiek brengt.
Verder lezen
- Lees hier meer over de Europese AI-verordening
- SIVON: Nieuw toetsingskader helpt bij beoordelen AI in onderwijstoepassingen
- Kennisnet: wat is AI?
- De Kennisnet-wegwijzer ‘Handreiking AI in het onderwijs’
- VBS-artikel AI in het onderwijs: ‘Pak zelf de regie, anders wordt het straks voor je bepaald’
